ادامه مطالب گذشته: 

      زبان فارسی دری که به تقریب از هزار سال پیش با سپاهیان محمود غزنوی وارد هند گردید، و همواره گسترش داشت و باتشکیل یافتن هر یک از دولت فارسی زبان، فرهنگ فارسی زبانان در پهنة پهناور هندوستان می گسترید و جامعه فارسی زبانان به وجود می آمد، که نه تنها دولت مردان؛ بلکه دانشمندان، روحانیان، پزشکان، لشکریان، محاسبان، معماران، خطاطان، مؤلفان، خوشنویسان، نقاشان، موسیقی دانان و بسیاری دیگر از اهل ذوق و هنر، ایرانی، یا فارسی زبان بودند و بنا بر این مردمان که با چنین جامعه‌ای سر و کار داشتند خواه نا خواه، زبان و فرهنگ فارسی را می آموختند و به دان انس می گرفتند.

      از دیگر تجلیات گسترش زبان فارسی در شبه قاره‌ای هند که اهمیت زیادی هم دارد پیدا شدن زبان اردو است، این زبان که بر اثر آمیزش لشکریان فارسی زبان با بومیان هند، ولادت یافت، ترکیبی از زبان فارسی و زبانهای محلی هند دارد، که نفوذ همه جانبه فارسی به خوبی در آن نمایان است و با الفبای فارسی نیز نوشته می شود. بذر آن ابتدا در اردوهای جنگی ، کاشته شد ولی بعد ها در شبه قاره‌ای هند و پاکستان رایج گردید. شروع این اختلاط را قاعدتا باید از سلطنت غزنویان در لاهور دانیست، ولی آنچه مسلم است دوران (شاه جهان)، به کمال رسید و در آواخر دوره پادشاهان مغولی هند در سراسر هندوستان انتشار یافت و به زبان ادبی در آمد.[1]

     وجود کتیبه های فارسی در سراسر هند نیز یکی دیگر از مظاهر زبان فارسی در این شبه قاره است که قدیم ترین آنها کتیبه‌ای سر در دروازه‌ای شرقی( مسجدقبة الاسلام) دهلی است که همزمان با فتح دهلی به وسیله‌ای قطب الدین ایبک به سال(589 ه ق ) (1193 م ) نگاشته شد و از آن سال به بعد نیز کتیبه های زیادی بر پیشانی ابنیه و قصر های سلاطین و اماکین مقدس و عمومی هند نقش بست، که همه یاد آور گسترش و مقبولیت زبان فارسی در درازای قرون و اعصار تواند بود .[2]

روی آوردن شاعران و دانشمندان، به سوی هند:

در پی فتوحات سلطان محمود در هندوستان، قوافل حامل و ناقل علما و دانشمندان و ادیبان و شاعران، فقیهان و صوفیان، صنعتگران و هنر مندان از ایران و آسیای مرکزی و دیگر کشور های مسلمان، از طریق ایران به هند وارد شدند و در شهر ها و قصبات مختلف که در تحت ادارة حکومت اسلامی بود مستقر گردیدند و زیر حمایت غازیان مسلمان به ترویج اسلام پرداختند؛ چون اسلام از ایران به هند نفوذ یافته بود قهرا در هند اسلام صبغه‌ یا رنگ اسلام در ایران را داشت و هندیان از راه زبان فارسی معانی آیات بینات قرآن و تفسیر قرآن را آموختند.

اولین بار علماء ماوراء النهر فتوا دادند که رواست تفسیر طبری را به زبان فارسی ترجمه کرد و از این رو وقتی زبان فارسی به هند آمد، زبان دینی نیز شناخته شد.

توضیح این مطلب چنین است: که ابو صالح منصور بن نوح سامانی خواست تا تفسیر بزرگ طبری را به فارسی بر گرداند و برای این منظور علمای بزرگ ماوراء النهر را که در قلمرو فرمان روایی او بودند در پای تخت خود گرد آورد و از آنان فتوا گرفت که معرفت به مبانی و اصول اسلامی اختصاص به زبان خاصی ندارد و رواست که تفسیر طبری از زبان تازی به زبان فارسی بر گردانده شود ... [3] 

      پیشرفت زبان و ادب فارسی در پهنه هند بیشتر مرهون زحمات و تلاش علما و شعرا و ادبا و صوفیان و عارفانی است که در شهرها، قصبات و دهات با مردم کم سواد و کم رشد به زبان فاسی که زبان دینی بود تبلیغ و ترویج می کردند و البته از حمایت حکام غزنوی و سایر امیران مسلمان که همگی به زبان فارسی سخن می گفتند، بر خوردار بودند.[4]

      ازین پس «در بار پادشاهان و امپراتوران هند، مانند: بابر، همایون، اکبر و اورنگ زیب، همواره مهدفارسی دانان و سخنوران فارسی گوی و فارسی زبان بود و گاه شماره‌ای آنان در دربار های هند بر تعداد شان در ایران فزونی می گرفت». [5]

        ادبیات و هنر این دوره آمیزه‌ای از زبانهای فارسی اسلامی و هندی بود ، شمار مسلمانان در سرتاسر شبه قاره هند، نه با تغییر اجباری دین، که گاه اظهار می شود، بلکه از طریق نفوذ روحانیون مسلمان و مبادلة تدریجی آداب و رسوم افزایش یافت.[6]