گسترش زبان فارسی در پاکستان

لاهور در قرن ششم مرکز و بستر زبان و ادبیات فارسی شناخته می شد هندیان زبان و ادبیات فارسی را فرا گرفته بودند در حدود سنوات( 538 – 540 هجری) که خواجه نصر الله منشی در دربار بهرامشاه غزنوی در لاهور می زیست در کتاب کلیله و دمنه (پنج داستان)   (panchatantra)   ترجمه عربی روزبه معروف به عبدالله ابن مقفع، دانشمند ایرانی را به زبان فارسی (باشرح اضافات) بر گردانده است، می نویسد : (چون رغبت مردمان از مطالعت کتب تازی قاصر گشته است ) و به خاطرش گذشته که آن را به فارسی ترجمه کند تا قابل درک و فهم وهضم و استفاده برای همگان باشد. و نیز مینگریم ابو الفرج ابن مسعود رونی متوفی در سنه 484 هجری / 1091 میلادی شاعر دربار ابراهیم ابن مسعود غزنوی و نخستین گوینده فارسی زبان شبه قاره است. [1]

      همین قدر در اینجا تذکر داده می شود که اولین شاعر فارسی زبان لاهور ابو عبدالله روزبه، پسر عبدالله النکتی یا (نکهتی) است که مسعود غزنوی را مدح گفته است.

      هجویری عارف سده پنجم متوفی به سال (465 هجری / 1071 میلادی) کتاب کشف المهجوب را در لاهور، به نصر فارسی تألیف فرمود و امروز در میان مردم است و به کرات طبع شده است .

انوری ابی وردی، در دیوانش سبک ابوالفرج ابن مسعود رونی را تتبع فرموده است.

پس از ابوالفرج ابن مسعود رونی لاهوری نوبت به مسعود سعد سلمان (متولد 438 – 515) می رسد، ظهور این دو شاعر هندی پارسی زبان چهره درخشان لاهور را نشان می دهد و به ما ثابت می شود که در آواخر قرن پنجم و اوایل قرن ششم، زبان فارسی در شمال و شمال غربی هند زبان مذهبی و زبان دیوانی بوده است، مسعود سعد بیشک بزرگترین شاعر سده پنجم و اوایل سده ششم هجری است و با اطمینان، می توان گفت که یکی از بزرگترین قصیده سرایان سنه ششم هجری به شمار می رود قصاید و قطعات سعد سلمان مشحون به مضامن نغز و شعرش از حیث لطافت وبلاغت و جزالت سهل و ممتنع است، این شاعر بلند نظر دوبار به زندان افتاده که یک بار در قلعه نای زندانی بوده و در آنجاست که در این قصیده می فرماید:

نالم به دل چونای من اندر حصار نای **** پستی گرفت همت من زین بلند جای

آرد هوای نای مرا ناله های زار   ****      جز ناله های زار چه آرد هوای نای

ای محنت ارنه کوه شدی ساعتی برو*** وی دولت ارنه باد شدی لحظة بیپای

ای تن جزع مکن که مجازی است این جهان

                                                              وی دل غمین مشو که سه پنجی است این سرای

و در قصیده ای بلند دیگری خطاب به شهر لاهور در زندان فرموده است:

ای لاهور ویحک بی من چگونه ای؟  

                                                         بی آفتاب روشن، روشن چگونه ای؟

ای آنکه باغ طبع من آراسته تورا

                                                     بی لاله و بنفشه و سوسن چگونه ای؟

تو مرغزار بودی و من شیر مرغزار

                                                     با من چگونه بودی و بی من چگونه ای؟

نفرستییم پیام و نگویی حسن عهد

                                                 کاندر حسار بسته چو بیژن چگونه ای؟

باشد تورا ز دوست یکایک تهی کنار

                                                              با دشمن نهفته به دامن چگونه ای؟

از دوستان ناصح مشفق جدا شدی

                                                        با دشمنان نا کس ایمن چگونه ای ؟

ای جره باز دست گذار شکار دوست

                                                         بسته میان تنگ نیشیمن چگونه ای؟

بر ناز دوست هرگز طاقت نداشتی

                                                      امروز با شماتت دشمن چگونه ای؟[2]

ادامه دارد