تجلی زبان فارسی

بی شک هر تحول سیاسی یا نظامی یا جهان گشایی، و تأثیرات خود را در پی دارد و تأثیر زبانی، ادبی و فرهنگیی، ورود سلطان محمود، در هند، هم پوشیده نیست، به گفتة «ویلیام گودوین»: «اولین مهاجم مسلمانی که به شبه قاره هند، رسید، سلطان محمود غزنوی بود.» [1] وباورودلشکرسلطان درهند، تأثیر گزاری این تهاجم در زمینة زبان و فرهنگ و... آغاز می گردد.

دکتر رضا مصطفوی سبزواری در کتاب یادگار هندوستان می نویسد:

«توسعه راستین اسلام در شبه قاره‌ای هند و پاکستان از راه زبان فارسی و به وسیلة سپاهیان محمود غزنوی (م421هجری قمری) و سپس شهاب الدین محمود غوری (جلوس 582 ه ج) انجام گرفت و سبب گردید تا هندوان زبان فارسی را فرا گیرند و با این وسیله با فرهنگ ایرانی و اسلامی آشنا شوند.

رواج زبان فارسی در خطه‌ی پهناور هند بر همه‌ای زبانهای هندی تأثیر گذاشت و این آمختگی واژگان تا بدان پایه فزونی یافت که بسیاری از واژهای فارسی در زبانهای هندوستان امروز؛ یعنی زبانهای : آسامی، بنگالی، گجراتی، کناری، کشمیری، مالیالم، مراتی، آریا، پنجابی، سنسکریت، تامل، تلگو، اردو، هندی،[2] بکار رفت و حتی بعضی ازآن زبانها به خط فارسی کتابت گردید .

نظامیه ها که قدیمی ترین دانشگاه ها بود در ملتان و لاهور تأسیس شد و زبان فارسی و علوم اسلامی در آنجا تدریس گردید ... و مراکز مهمی همچون لاهور در دوره غزنویان کانون انتشار زبان و ادب و فرهنگ ایرانی گردید. [3]

از لشکر کشی های مکرر محمود غزنوی به شبه قاره هند و پاکستان، که نخستین آنها به (سال -392 ه ق) و آخرین آنها در (دهم شعبان 416 ه ق ) اتفاق افتاد تا (سال 1274 ه ق ) که هند رسماً به تصرف انگلیسی ها در آمد، حدود سی سلسیله ... فارسی زبان در هند به سلطنت رسیدند و در این مدت که نُه قرن به درازا کشید زبان فارسی زبان رسمی حکومتهای هند بود و دانشمندان و نویسندگان و لشکریان و شاعران و دولت مردان آن سامان همه به زبان فارسی می نویشتند و سخن می گفتند، بومیان هند نیز به آموختن زبان فارسی رغبت نشان می دادند  ... [4]

 ...و شاعران و ادیبان و نویسندگان بسیاری ظهور کردند ؛ مانند: ملا عبدالقادر بن ملوکشاه بدوانی (م بین 999-1004هجری) مورخ و شاعر هندی است که ... جزء مؤلفان «تاریخ الفی» و منظومه«رامایانا» را از زبان سنسکریت و معجم البلدان یاقوت حموی را از عربی به فارسی ترجمه کرد ... [5]

ناصر علی سرهندی، (ملقب به صائب ثانی) (متولد 1048 و متوفای 1108 م) در سرهند serhend    که شهرکی در دشت پنجاب هند است چشم به جهان گشوده است ... دیوان او بالغ بر 3500 بیت در غزل، مثنوی و قصیده است .. نمونة شعر او:

نگویی گر رود زین بحر نیکوتر شود پیدا

چو گیرد قطره‌ای راه عدم گوهر شود پیدا

**

به طاعت کوش گر عشق بلا انگیز می خواهی

متاعی جمع کن شاید که غارتگر شود پیدا

**

ز رفتن وا نخواهی ماند در راه طلب هرگز

چو شمع ار خارهای پای من از سر شود پیدا

**

به پیری سعی کن گر در جوانی رفت کار از دست

زر گم گشته در اتش ز خاکستر شود پیدا...

**

به رنگ ابر پنهانست دریا در غبار من

اگر خاک مرا جویند چشم تر شود پیدا

**

علی شعرم به ایران می برد شهرت ازآن ترسم

که صائب خون بگیرید آب در دفتر شود پیدا

( ... او خود را بالاتر از عرفی و صائب می پنداشت و حتی تصور می کرد که سخنگویان ایرانی در برابر او باید خاموش شوند). [6]

      یکی دیگر از شاعران هندی میرزا عبدالقادر پسر میرزا عبدالخالق، متخلص به بیدل است که در سال 1054 هجری در عظیم آباد هند به دنیا آمده است.

نمونه شعر او:             

غیر عریانی لباسی نیست تا پوشد کسی

از خجالت چون صدا در خویش پنهانیم ما ...

**

ما و تو خراب اعتقادیم

بت کار به کفر و دین ندارد

**

جامة فتحی چو گرد عجز نتوان یافتن// پیکر موج از شکست خویش جوشن می شود[7]   

 و یا شعرای زیادی از ایران روی بدان سامان نهادند؛ مانند:

کلیم کاشانی، نظیر نیشابوری، ثنایی مشهدی و... و کتابها و دیوانهای شعر فراوان به مدد ذوق و قریحه آنان تألیف گردیده و سروده شد.[8]

     ادامه دارد...